เคมีบำบัดเป็นการรักษามะเร็งโดยทั่วไปที่ใช้เพื่อฆ่าเซลล์มะเร็ง โดยจะออกฤทธิ์โจมตีเซลล์ที่แบ่งตัวอย่างรวดเร็ว เช่น เซลล์มะเร็ง เมื่อแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย เคมีบำบัดยังสามารถโจมตีเซลล์มะเร็งที่ลุกลามเกินบริเวณเนื้องอกเดิมได้อีกด้วย โดยปกติแล้วการรักษาจะทำเป็นรอบ เพราะไม่สามารถกำจัดเซลล์มะเร็งทั้งหมดได้ด้วยยาเพียงโดสเดียว1,2
เคมีบำบัดทำงานอย่างไร
เคมีบำบัดประกอบด้วยยาที่ทำลายเซลล์ ซึ่งหมายความว่ายานั้นมีพิษต่อเซลล์ โดยทั่วไปแล้ว เคมีบำบัดถือเป็นการรักษาอย่างเป็นระบบเนื่องจากยาจะแทรกซึมไปทั่วร่างกาย2,3 โดยทั่วไปแล้ว เคมีบำบัดจะไม่แยกความแตกต่างระหว่างเซลล์ปกติและเซลล์มะเร็ง การรักษาด้วยวิธีนี้จึงโจมตีเซลล์ที่แบ่งตัวอย่างรวดเร็วทั้งหมด รวมถึงเซลล์ต่อมรากผม ซึ่งเป็นสาเหตุที่อธิบายว่าผลข้างเคียงทั่วไป เช่น ผมร่วง จึงอาจเกิดขึ้นได้2,3
เคมีบำบัดมักใช้ร่วมกับแอนติบอดี เช่น ริทูซิแมบ สำหรับผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลือง การใช้ร่วมกันลักษณะนี้เรียกว่าเคมีบำบัดและภูมิคุ้มกันบำบัด4,5 แอนติบอดีจะกำหนดเป้าหมายเฉพาะที่โปรตีนบางชนิดบนพื้นผิวของเซลล์มะเร็ง เพื่อฆ่าเซลล์มะเร็งต่อมน้ำเหลือง4
การรักษาด้วยเคมีบำบัดและภูมิคุ้มกันบำบัดจะใช้เวลา 16 ถึง 24 สัปดาห์ ขึ้นอยู่กับชนิดและการพยากรณ์โรคของมะเร็งต่อมน้ำเหลือง6 การรักษาเฉพาะของเคมีบำบัดและภูมิคุ้มกันบำบัดจะแตกต่างกันไปตามปัจจัยต่าง ๆ และการรักษาอาจแตกต่างจากที่อธิบายไว้ที่นี่ แพทย์จะปรับแผนการรักษาให้เหมาะกับความต้องการของผู้ป่วยแต่ละราย
เคมีบำบัดสามารถใช้รักษาโรคมะเร็ง ลดโอกาสที่มะเร็งจะกลับมาเป็นซ้ำ หยุดหรือชะลอการเติบโตได้1 ตัวอย่างเช่น ในกรณีของมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดเซลล์ B ขนาดใหญ่แบบกระจาย (diffuse large B-cell lymphoma, DLBCL), เคมีบำบัดและภูมิคุ้มกันบำบัดสามารถควบคุมโรคได้ในระยะยาวในผู้ป่วยประมาณ 90% ที่แสดงอาการโรคในระยะเริ่มต้น และมากถึง 60% ในผู้ป่วยที่แสดงอาการในระยะลุกลาม7
เคมีบำบัดไม่เพียงแต่ส่งผลต่อเซลล์เนื้องอกเท่านั้น แต่ยังสามารถทำลายเนื้อเยื่อที่แข็งแรงได้อีกด้วย ซึ่งอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงต่าง ๆ ซึ่งแพทย์ผู้รักษาจะอธิบายให้คุณทราบ2
ผลข้างเคียงที่สำคัญของเคมีบำบัด ได้แก่:2
ผลข้างเคียงอื่น ๆ ที่ควรทราบ ได้แก่:2
เคมีบำบัดอาจทำให้จำนวนเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดง และเกล็ดเลือดลดลง เม็ดเลือดขาวที่ลดลงมากจะเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดการติดเชื้อ แพทย์สามารถแก้ไขเรื่องนี้ได้โดยการสั่งยาบางชนิดหรือแนะนำให้ถ่ายเลือด8
สำหรับผู้ป่วยจำนวนมาก ผมร่วงที่เกิดจากเคมีบำบัด ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้กับเคมีบำบัดและภูมิคุ้มกันบำบัดด้วย ถือเป็นปัญหาของการรักษา สิ่งสำคัญคือต้องทราบว่าเคมีบำบัดไม่ก่อให้เกิดความเสียหายถาวรต่อรากผม และเส้นผมจะงอกขึ้นมาใหม่ภายในเวลาไม่กี่สัปดาห์หลังทำเคมีบำบัดเสร็จแล้ว9
เคมีบำบัดบางชนิดอาจทำให้เส้นประสาทส่วนปลายได้รับความเสียหาย เช่น เส้นประสาทที่ตรงไปที่มือและเท้า ทำให้เกิดอาการชาหรือรู้สึกเจ็บแปลบ ผู้ป่วยที่สังเกตเห็นผลข้างเคียงนี้ระหว่างการรักษาควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับแผนการรักษาให้เหมาะสม10
เคมีบำบัดอาจส่งผลต่อระบบสืบพันธุ์ หากคุณต้องการมีบุตรในอนาคต คุณควรหารือเรื่องนี้กับแพทย์ก่อนเริ่ม
การรักษา แพทย์อาจแนะนำทางเลือก เช่น การแช่แข็งไข่หรือการเก็บอสุจิก่อนเริ่มการรักษา11
ยาต้านมะเร็งบางชนิดอาจเพิ่มความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะความดันโลหิตสูงและโรคหัวใจ โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุมากกว่า 65 ปีและผู้ที่ได้รับยาบางชนิดในปริมาณที่สูงขึ้น11,12
อาจเกิดปฏิกริยาจากการให้ยาทางเส้นเลือดได้ โดยเฉพาะกับยาโดสแรก ปฏิกริยาเหล่านี้อาจได้แก่ คลื่นไส้ ปวดศีรษะ หายใจถี่ มีไข้ และหนาวสั่น ดังนั้น การรักษาครั้งแรกจึงมักออกมาในรูปของการให้ยาทางเส้นเลือดช้า ๆ เพื่อช่วยลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงเหล่านี้13–15
*นี่คือภาพรวมของผลข้างเคียงเท่านั้น โปรดดูรายละเอียดเฉพาะของยาที่เกี่ยวข้องในเอกสารกำกับยา
References:
