LIỆU PHÁP TẾ BÀO T CAR

Liệu pháp tế bào T CAR là gì?

Liệu pháp tế bào T CAR là một loại liệu pháp miễn dịch sử dụng tế bào T của chính bệnh nhân từ hệ miễn dịch để điều trị. CAR là viết tắt của “thụ thể kháng nguyên dạng khảm” mà các tế bào này mang theo để nhận diện tế bào ung thư. Toàn bộ quá trình điều trị tế bào T CAR bao gồm một số bước, nhưng thường chỉ diễn ra một lần. Liệu pháp tế bào T CAR là một lựa chọn điều trị khác, đặc biệt là đối với những bệnh nhân mắc một số bệnh ung thư máu. Những bệnh nhân này trước đây có thể có tiên lượng xấu và không đáp ứng với các phương pháp điều trị chăm sóc tiêu chuẩn.1,2

T CAR có nghĩa là gì?

Tế bào T CAR được sản xuất riêng cho từng bệnh nhân bằng cách sử dụng tế bào T lấy từ chính cơ thể bệnh nhân.1 Tế bào T là một phần trong hệ miễn dịch của cơ thể giúp chống lại các bệnh nhiễm trùng như vi-rút và vi khuẩn, đồng thời nhắm vào các tế bào bất thường của cơ thể, bao gồm cả tế bào ung thư. Tuy nhiên, tế bào ung thư thường phát triển các cơ chế để tránh sự phát hiện của hệ miễn dịch, cho phép chúng thoát khỏi các phản ứng miễn dịch này.3

Thông qua kỹ thuật di truyền, các tế bào T được biến đổi để có thụ thể kháng nguyên dạng khảm (CAR) trên bề mặt để chúng có thể xác định các tế bào ung thư là mối đe dọa đối với cơ thể. Các tế bào T được biến đổi được gọi là tế bào T CAR.3

Liệu pháp tế bào T CAR điều trị những loại ung thư nào?

Liệu pháp tế bào T CAR có phải là lựa chọn phù hợp với quý vị hay không phụ thuộc phần lớn vào loại ung thư và các phương pháp điều trị trước đó mà quý vị đã nhận được. Điều quan trọng là phải trao đổi với bác sĩ chuyên khoa huyết học hoặc bác sĩ chuyên khoa ung thư để tìm hiểu xem liệu pháp tế bào T CAR có phải là lựa chọn phù hợp với quý vị hay không.

Tìm và tiêu diệt tế bào khối u3–6

Tế bào T là thành phần quan trọng của hệ miễn dịch của cơ thể, có chức năng bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh và tấn công các tế bào đột biến, bao gồm cả tế bào ung thư.

Tế bào T là thành phần quan trọng của hệ miễn dịch của cơ thể, có chức năng bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh và tấn công các tế bào đột biến, bao gồm cả tế bào ung thư.

Illustration einer T-Zelle, die eine Krebszelle nicht als solche erkennt, symbolisiert durch ein Fragezeichen

Tuy nhiên, một số tế bào ung thư có thể ẩn náu khỏi tế bào T và nhân lên mà không bị phát hiện trong cơ thể. Đây chính là lúc liệu pháp tế bào T CAR phát huy tác dụng.

Illustration einer T-Zelle, die durch das Einfügen von fremder DNA zu einer CAR-T-Zelle wird

Trong liệu pháp tế bào T CAR, các tế bào T của chính bệnh nhân được thu thập, biến đổi gen và sau đó truyền trở lại cơ thể bệnh nhân (thông qua đường truyền tĩnh mạch).

Illustration einer CAR-T-Zelle mit chimären Antigenrezeptoren, einer davon hervorgehoben durch einen roten Kreis

Những tế bào T biến đổi này được gọi là tế bào T CAR vì chúng hiện có thụ thể kháng nguyên dạng khảm (CAR) trên bề mặt của chúng.

CAR giúp tế bào T CAR phát hiện và tiêu diệt tế bào ung thư bằng cách nhận biết các dấu hiệu cụ thể trên bề mặt của các tế bào này, giúp hệ miễn dịch dễ dàng tấn công các tế bào ung thư hơn.

Các lựa chọn điều trị và quyết định chung đối với bệnh tái phát

Nếu bệnh bệnh u lympho của quý vị tái phát, bác sĩ sẽ trao đổi với quý vị về các lựa chọn điều trị hiện có. Nếu liệu pháp tế bào T CAR được xem là một khả năng, bác sĩ sẽ thảo luận trường hợp của quý vị với các chuyên gia từ trung tâm chuyên biệt về liệu pháp tế bào T CAR. Họ sẽ xem xét kết quả các xét nghiệm hoặc hình ảnh chẩn đoán mà quý vị đã thực hiện để quyết định liệu phương pháp điều trị này có phù hợp với quý vị hay không.2

Chuẩn bị cho liệu pháp tế bào T CAR

Trước khi bắt đầu liệu pháp tế bào T CAR, các xét nghiệm sơ bộ sau đây thường sẽ được thực hiện:2

Xét nghiệm máu

Chụp hình ảnh (ví dụ: chụp cắt lớp vi tính (computerized tomography, CT))

Trong một số trường hợp, cũng có thể thực hiện sinh thiết

Những hoạt động này rất quan trọng để theo dõi sự tiến triển của bệnh ung thư và đánh giá xem quý vị có đủ sức khỏe để phẫu thuật hay không.2

Tế bào T được lấy như thế nào?

Tế bào T được thu thập thông qua một quá trình gọi là tách tế bào máu trong đó các tế bào bạch cầu, bao gồm cả tế bào T, được lọc ra khỏi máu để thu thập. Máu còn lại sẽ được đưa trở lại dòng máu của bệnh nhân. Quy trình này thường mất khoảng 4-6 giờ.2,3,7
 
Các tế bào máu thu thập được gửi đến một cơ sở sản xuất để sản xuất tế bào T CAR. Tại đó, các tế bào T được biến đổi gen với CAR, nhân lên và gửi trở lại trung tâm điều trị.2

Liệu pháp bắc cầu là gì?

Quá trình sản xuất và vận chuyển tế bào T CAR có thể mất vài tuần, trong thời gian đó bệnh của bệnh nhân có thể tiến triển. Liệu pháp bắc cầu là một lựa chọn để kiểm soát u lympho, nhưng không phải lúc nào cũng cần thiết. Nếu bác sĩ của quý vị đề nghị áp dụng liệu pháp bắc cầu, liệu pháp này có thể bao gồm hóa trị hoặc xạ trị.2

Tế bào T CAR được đưa vào cơ thể như thế nào?

1. Hóa trị làm suy giảm bạch huyết2,3

Hóa trị làm giảm bạch huyết được thực hiện trong 3 ngày để giảm số lượng tế bào bạch cầu và chuẩn bị cho cơ thể quý vị tiếp nhận tế bào T CAR để các tế bào này có thể hoạt động hiệu quả.2

 

2. Truyền tế bào T CAR

Truyền tế bào T CAR được thực hiện thông qua đường truyền tĩnh mạch và mất tối đa 30 phút.7
 

3. Theo dõi tại bệnh viện

Sau khi truyền, các tế bào T CAR hoạt động trong cơ thể và bắt đầu tấn công các tế bào ung thư. Vì các tế bào T CAR là các tế bào sống, chúng tiếp tục nhân lên trong cơ thể quý vị để quý vị có nguồn cung cấp liên tục nhắm vào các tế bào ung thư của mình.3 Trong thời gian này, quý vị sẽ được theo dõi cẩn thận tại bệnh viện trong 7–10 ngày (thời gian có thể thay đổi tùy theo quyết định của bác sĩ)3

 

Điều quan trọng cần biết là phương pháp điều trị bằng tế bào T CAR có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng và đôi khi đe dọa đến tính mạng.2 Những tác dụng phụ này có thể bao gồm:2
 

  • Phản ứng miễn dịch được gọi là hội chứng giải phóng cytokine gây ra các triệu chứng như sốt và ớn lạnh, thay đổi tuần hoàn, đau đầu, buồn nôn hoặc nôn
  • Các vấn đề về hệ thần kinh với các triệu chứng như lú lẫn, vấn đề về lời nói, khó viết, đau đầu và chóng mặt, run rẩy và khó khăn trong vận động

 
Do tính nghiêm trọng của các tác dụng phụ này, điều quan trọng là phải theo dõi để giúp đảm bảo quý vị được điều trị nhanh chóng nếu quý vị gặp phải bất kỳ triệu chứng nào.2

Chăm sóc sau điều trị diễn ra như thế nào?

Sau khi rời bệnh viện nội trú, bệnh nhân được yêu cầu ở lại gần bệnh viện trong vài tuần.2 Việc ở gần trung tâm điều trị tế bào T CAR rất quan trọng để xử lý nhanh chóng và hiệu quả các tác dụng phụ xuất hiện muộn.2 Trong giai đoạn này, bạn bè hoặc người thân có thể hỗ trợ rất nhiều bằng cách đồng hành đến trung tâm điều trị hoặc nhận biết các tác dụng phụ tiềm ẩn. Sau thời gian theo dõi chặt chẽ này, bác sĩ chuyên khoa huyết học/bác sĩ chuyên khoa ung thư điều trị có thể tiếp tục theo dõi.2
 
Đánh giá bệnh sẽ được thực hiện thường xuyên, thường là sau 1 tháng và 3 tháng sau khi quý vị nhận liệu pháp tế bào T CAR.2

Liệu pháp tế bào T CAR có thể chống lại hiệu quả một số loại ung thư nghiêm trọng, nhưng giống như các liệu pháp điều trị ung thư khác, chúng đôi khi đi kèm với các tác dụng phụ. Trong số các tác dụng phụ đáng kể nhất là hội chứng giải phóng cytokine (CRS, đôi khi được gọi là cơn bão cytokine) và các tác dụng phụ về thần kinh. Trong hầu hết các trường hợp, những tác dụng phụ này và các tác dụng phụ liên quan khác có thể được kiểm soát bằng thuốc.1,3,8

Hội chứng giải phóng cytokine

Để chống lại tế bào ung thư, tế bào T CAR giải phóng các chất truyền tin, còn được gọi là cytokine, tương tự như tế bào T bình thường. Nếu giải phóng quá nhiều cytokine, điều này có thể dẫn đến hội chứng giải phóng cytokine.1,3 Các triệu chứng có thể bao gồm sốt, buồn nôn, rối loạn tim mạch, tiêu chảy và nôn mửa, mệt mỏi và hụt hơi.3,8 Mặc dù có thể điều trị được, nhưng hội chứng giải phóng cytokine có thể nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng nếu không được điều trị sớm,8,9 đó là lý do tại sao nhóm điều trị của quý vị sẽ đặc biệt chú ý đến bất kỳ triệu chứng nào.

Tác dụng phụ về thần kinh

Liệu pháp tế bào T CAR cũng có thể gây ra các tác dụng phụ về thần kinh, chẳng hạn như bệnh não (rối loạn chức năng não), đau đầu, lú lẫn hoặc mê sảng. Các triệu chứng phổ biến có thể bao gồm khó nói, run, kích động và chóng mặt. Những tác dụng này có thể nghiêm trọng hoặc thậm chí đe dọa tính mạng, vì vậy điều quan trọng là phải báo cáo ngay bất kỳ triệu chứng nào cho nhóm điều trị của quý vị.7,9

Nhiễm trùng

Tế bào T CAR đôi khi có thể tấn công các tế bào miễn dịch khỏe mạnh cùng với các tế bào ung thư, làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng hơn. Sự thiếu hụt miễn dịch này có thể được kiểm soát bằng immunoglobulin, đây là các protein giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh có hại.7,9

Nhận dạng và điều trị nhanh các tác dụng phụ

Việc triển khai liệu pháp tế bào T CAR đòi hỏi phải được chăm sóc kỹ lưỡng từ khâu lựa chọn điều trị cho đến theo dõi và chăm sóc sau điều trị.7
 
Để giảm thiểu rủi ro về an toàn liên quan đến liệu pháp tế bào T CAR, việc điều trị bằng tế bào T CAR chỉ được thực hiện tại các trung tâm có đội ngũ chăm sóc sức khỏe được đào tạo chuyên sâu. 7,9 Đội ngũ y tế được đào tạo phù hợp và có sẵn thuốc cụ thể để điều trị mọi tác dụng phụ.
 
Tác dụng phụ cũng có thể xảy ra sau khi bệnh nhân đã xuất viện, đó là lý do tại sao cần phải ở gần bệnh viện điều trị sau khi truyền tế bào T CAR để có thể điều trị nhanh chóng bất kỳ tác dụng phụ nào.7

Theo dõi – Những điều quan trọng cần lưu ý là gì?

  • Điều quan trọng là phải theo dõi bất kỳ thay đổi nào có thể là dấu hiệu của tác dụng phụ tiềm ẩn. Nếu quý vị hoặc bất kỳ thành viên gia đình hoặc người chăm sóc nào nhận thấy các dấu hiệu như lú lẫn hoặc khó khăn về lời nói hoặc vận động, quý vị nên thông báo ngay cho bác sĩ điều trị hoặc nhân viên điều dưỡng, vì đây có thể là các triệu chứng của tác dụng phụ về thần kinh cần can thiệp y tế ngay lập tức2
  • Việc duy trì nhật ký trị liệu để ghi lại mọi thay đổi có thể là một công cụ có giá trị cho cả bệnh nhân và nhóm y tế. Vì liệu pháp tế bào T CAR làm suy yếu hệ miễn dịch, nên việc tuân thủ các biện pháp vệ sinh nghiêm ngặt, chẳng hạn như rửa tay thường xuyên, là điều cần thiết. Những người đến thăm bị bệnh hoặc bị cảm lạnh nên hạn chế đến thăm để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm2,10

Quý vị cũng có thể quan tâm đến:

Chuẩn bị cho quá trình thực hiện liệu pháp

Có thể nảy sinh nhiều câu hỏi khi lập kế hoạch điều trị. Quý vị có thể chuẩn bị cho cuộc hẹn với bác sĩ và lưu trú tại bệnh viện như thế nào?

Tìm hiểu thêm

Liệu pháp hóa miễn dịch

Có những liệu pháp hóa miễn dịch nào? Tại đây quý vị có thể tìm hiểu thêm về các lựa chọn và các chiến lược hóa trị liệu cho bệnh u lympho.

Tìm hiểu thêm

Cấy ghép tế bào gốc

Một trong các lựa chọn điều trị cho u lympho là cấy ghép tế bào gốc, có thể được phân loại thành hai loại: cấy ghép tế bào gốc tự thân và đồng loại.

Tìm hiểu thêm

Xạ trị

Xạ trị là hình thức điều trị ung thư rất phổ biến.

Tìm hiểu thêm

Liệu pháp nhắm mục tiêu

Một số lựa chọn điều trị được thiết kế để nhắm đến và ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, bao gồm tế bào u lympho.

Tìm hiểu thêm

CÁC NGUỒN TRỢ GIÚP

Nội dung để xem và tải xuống

Tìm hiểu thêm

References:

  1. 1. National Cancer Institute. CAR T Cells: Engineering Patients’ Immune Cells to Treat Their Cancers. Available at https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/research/car-t-cells (accessed 28 August 2024).
  2. 2. Lymphoma Action. CAR-T cell therapy. Available at https://lymphoma-action.org.uk/about-lymphoma-treatment-lymphoma/car-t-cell-therapy (accessed 15 November 2024).
  3. 3. Cleveland Clinic. CAR T-cell therapy. Available at https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/17726-car-t-cell-therapy (accessed 28 August 2024).
  4. 4. Roberts ZJ et al. Leuk Lymphoma. 2018;59(8):1785–1796.
  5. 5. Ramos CA et al. Cancer J. 2014;20(2):112–118.
  6. 6. Better M et al. Cell Gene Ther Insights. 2018;4(4):173–186.
  7. 7. Cancer Research UK. CAR T-cell therapy. Available at https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/treatment/immunotherapy/types/CAR-T-cell-therapy (accessed 28 August 2024).
  8. 8. Cleveland Clinic. Cytokine release syndrome. Available at https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22700-cytokine-release-syndrome (accessed 28 August 2024).
  9. 9. Adkins S. J Adv Pract Oncol. 2019;10(Suppl 3):21-28.
  10. 10. Lymphoma Action. Infections: risk and prevention. Available at https://lymphoma-action.org.uk/about-lymphoma-side-effects-treatment/infections-risk-and-prevention (Accessed 20 November 2024).